Tuesday, April 5, 2022
Friday, December 6, 2019
Thursday, December 5, 2019
MWONGOZO WA TAMTHILIA YA KIGOGO (PDF)
MWONGOZO WA KIGOGO
MTIRIRIKO;
ONYESHO LA KWANZA.
1. TENDO LA KWANZA
.
Ni katika karakana ya soko la Chapakazi,Sudi, Boza na Kombe wanafanya kazi ya uchongaji.Sudi amefungulia radio huku wakiendelea na kazi yao.Ashua anawaletea chai ya mkandaa na mahamri na kuondoka.
Habari inatolewa kwa wananchi wa Sagamoyo kuwa wana kipindi cha mwezi mzima kusheherekea uhuru wao, wawaku buke majagina wao waliopigania uhuru na kuwanasua kutoka utumwani, wimbo wa kizalendo unachezwa mara kwa mara.
Sudi anatofautiana na mpango wa kusheherekea uhuru kwa mwezi mzima;kwake majagina wanaosheherekewa hawakufanya lolote katika historia ya Sagamoyo.
Kuna uchafuzi wa mazingira, viongozi hawajawajibika kusafisha soko wanadai kodi na kitu juu pia vitisho kwa wanasagamoyo.
WAZO KUU.
Kuna wale ambao wanaunga viongozi mkono kwa sababu wanafumbwa kwa mambo yasiyo ya kimsingi.Aidha kuna wale ambao wamezinduka na kuhisi kuwa viongozi hawajawajibika. Sudi haoni umuhimu wa sherehe za uhuru kupewa maandalizi ya kifahali na kipindi cha mwezi mzima
2.
TENDO LA PILI.
Katika karakana sokoni,Kenga anawatembelea Sudi, Boza na Kombe.Ametumwa na Majoka kuchukua vinyago vya mashujaa.Ni msimu wa mashujaa Sagamoyo, Sudi anachonga kinyago cha shujaa wa kike ambaye kwake ni kiongozi halisi wa Sagamoyo.Shujaa huyo hakufanya lolote, bali analifanyak sasa katika jimbo la Sagamoyo.
Miradhi ya kuchonga vinyago inafadhiliwa kutoka nje na wananchi wanatakiwa kulipa baada ya mwaka mmoja.
Sudi anashawishiwa kuchonga kinyago cha Ngao ili maisha yake yabadilike na jina lake kushamiri;aidha apewe likizo ya mwezi mmoja ughaibuni.Sudi anakataa kuchonga kinyago,Kenga anawapa keki lakini Sudi hali kwa kuwa ni makombo.Kombe anazinduka kutokana na kauli hii, anamuunga mkono Sudi.Kenga anaondoka kisha Tunu anawasili huku akihema na kusema kuwa mzee Kenga anapanga njama ya kuhutubia wahuni.Wote wanaondoka.
WAZO KUU.
Maskini wanatumikizwa, wanadhalalishwa, kuletewa makombo na kukumbukwa katika kipindi fulani tu ili kufaidi viongozi wao.
Miradi isiyo muhimu inafadhiliwa na wananchi kupakia na jukumu la kulipa ufadhili huo kupitia kodi.Viongozi hushawishi wanyonge ili kuwatumikia.
3. TENDO LA TATU
Ni katika nyumba ya Sudi barazani baada ya soko kufungwa.Tunu na Sudi wanafika kiwandani anapofanya kazi Siti,wafanyakazi wanagoma na vijana watano kuuliwa na wafanyakazi kuumia.
Kiini cha maandamano ni bei ya chakula Kupandishwa soko linapofungwa.
Sudi na Tunu wamejitolea kutetea haki na uhuru wa wanasagamoyo hata kama ni kwa pumzi zao za mwisho baada ya kufaulu.
WAZO KUU.
Kuna maandamano na migomo,walimu na wauguzi wanagoma.Migomo hiyo inatokana na kutowajibika kwa viongozi ambao wana nia ya kujifaidi.
ONYESHO LA PILI
1. TENDO LA KWANZA.
Ni ofisini mwa Mzee Majoka, anaongea kwa simu Chopi anapoingia.Ashua anafika kumwona Majoka,anataka kumkumbatia lakini Ashua anakataa.Majoka anakasirika Ashua anapomwita mzee na kufurahi anapomwita Ngao, jina lake la ujana.
Ashua amefika kuomba msaada lakini Majoka anamtaka kimapenzi.Anajaribu kumbusu lakiniAshua anakwepa.Majoka anamshawishi, anajisifu na kujilinganisha na Lyonga wa uswahilini na Samsoni Myaudi.
Majoka anasema kuwa soko limefungwa kwa sababu ya uchafu, anatenga eneo hilo ili kujenga hoteli ya kifahari.Wanasagamoyo wanalitegemea soko hilo kula, kuvaa na kuendesha maisha yao.
Ashua anakataa kazi ya ualimu anayopewa Majoka and Mahoka academy, angekuwa mwalimu mkuu katika shule mojawapo ya kifahari.
WAZO KUU.
Viongozi hunyanyasa wachochole ili kujifaidi, Majoka anafunga soko na kunyakua eneo hilo kujijengea hoteli ya kifahari.Anataka kutumia mali na mamlaka yake kumteka Ashua kimapenzi.
2. TENDO LA PILI.
Husda anamkabili Ashua kwa hasira, anamtusi kuwa kidudumtu, shetani wa udaku na mwenye kuwinda wanaume wa watu.Wanaangushana na Ashua kuzabwa makofi.
Sauti ya kenga inamjia Majoka akilini kuwa soko lifungwe ili kulipiza kisasi kwa Sudi na Ashua, kisha Ashua aitwe ofisini na Husda wakabiliane.
Mwango na Chopi wanawachukua Ashua na Husda ndani, agizo linatolewa Husda atolewe ndani baada ya nusu saa.
WAZO KUU.
Wanyonge hutafutwa kwa lolote lile na kunyanyaswa.Viongozi hutumia mamlaka yao hata kupanga njama kuwateka wanyonge,Ashua kutiwa ndani ni njama iliyopangwa.
ONYESHO LA TATU
TENDO LA KWANZA.
Ni ofisini mwa mzee Majoka, wana mazungumzo ya faragha na mshauri wake Kenga.
Njama yao ya kumtia Ashua ndani inatimia kisha wanamtarajia Sudi, achonge kinyago cha shujaa ndiposa Ashua aachiliwe.
Kenga anamwonyesha Majoka picha za waandamanaji gazetini.Kuna habari kuwa Tunu aliongoza maandamano kisha kuwahutubia wanahabari kuwa:
• pesa za kusafisha soko zimefujwa,
• soko lilifungwa badala ya kusafishwa,
• haki za wauzaji zimekiukwa,
• hawatalegeza msimamo wao hadi soko lifunguliwe.
Majoka anapanga kumwadhibu Tunu.
Maoni ya wengi gazetini ni kuwa,Tunu apigigwe kura za kuongoza Sagamoyo.Kenga anamshauri Majoka kutangaza kuwa maandamano hayo ni haramu kisha Polisi watumie nguvu, Majoka anapinga wazo hilo kwa kuwa;
maandamano yatatia doa sherehe za uhuru,
Tunu atazidi kupata umaarufu.
Tunu ana mpango wa kuleta wachunguzi kutoka nje kuangalia ajali ya Jabali.Majoka anasema wazuie uchunguzi huo naye Kenga anakiri kuwa itawagharimu kwa kuwa watatumia mbinu tofauti.
Majoka anaamua kuwashughulikia Tunu na Sudi.
Kuhusu mishahara ya wauguzi na waalimu, wanaafikiana waongezwe kwa asilimia kodogo kisha kodi ipandishwe.
WAZO KUU.
Viongozi wanatumia mbinu tofauti kutawala;
• kupanga njama,
• kuadhibu waandamanaji,
• kutojali maslahi ya wanyonge.
Hata hivyo, wananchi wamezinduka na nia yao ni kubadili uongozi usiofaa.
TENDO LA PILI.
Majoka akiendelea kusoma gazeti,Kenga anarejea kwa vishindo kuwa kuna habari zinazoenea katika mitandao ya kijamii na kupeperushwa katika runinga ya mzalendo.
Kenga anashauri kuwa, runinga ya mzalendo ichukuliwe hatua, maandamano yanaonekana kuharibu sherehe za uhuru.Majoka anamlaumu Chopi kwa polisi kutowatawanya waandamanaji.
Tunu naSudi wanafika, wanaagizwa kuingia na Majoka anatoa bastola, na kuwaambia Kenga wamzuie na askari.
WAZO KUU.
Habari za maandamano zinazidi kuenea na Majoka ana wasiwasi kutimuliwa mamlakani kwa kuwa Tunu anazidi kupata imaarufu.
Viongozi hutumia vyombo vya dora visivyo,Majoka anapanga vituo vya habari vifungwe na kibakie kituo kimoja tu Sagamoyo.
TENDO LA TATU.
Ni ofisini mwa mzee Majoka,Tunu na Sudi wanaingia.Majoka anataka kusema na kila mmoja lakini wanakataa kwa kuwa na nia moja.
Sudi anaarifiwa kuwa Ashua mkewe yuko ndani kwa kuleta fujo katika ofisi ya kiserikali.
Majoma anamshawishi Tunu kuwa amampangia jambo la kifahari, kumwoza Ngao Junior atakaporejea kutoka ng`ambo.
Tunu hakubaliani ma kauli hii, anamkabili Majoka na kumwambia ukweli kuwa wao ni wahuni na wauaji.Tunu anatishiwa kutiwa ndani.Tunu anafichua ukweli, Majoka walipie kila tone la damu waliyomwaga Sagamoyo
Majoka anagharamia masomo ya Tunu hadi ng`ambo;ni haki yake kuwa babake alifia Majoka company
WAZO KUU.
Viongozi hushawishi wapinzani kwa ahadi ili wawaunge mkono,hata hivyo wanamapinduzi wanashikilia msimamo wao
.
TENDO LA NNE.
Ni katika chumba cha wafungwa.Sudi amefika kumwona Ashua ambaye anadai kuwa ni kosa lake Sudi kutiwa ndani.Ashua anaomba talaka.
Ashua hataki tena mapenzi ya kimaskini, amechoka na kuchukua mkondo tofauti.Kwake anahisi kuna kitu baina ya Tunu na Sudi.
WAZO KUU.
Asasi ya ndoa inaonekana kuwa na changamoto.Kuna kutoaminiana katika ndoa,Ashua anashuku uhusiano baina ya Tunu na Sudi.
ONYESHO LA NNE.
TENDO LA KWANZA
.
Ni nyumbani kwa kina Tunu,Bi.Hashima anapepeta mchele huku akiimba.Siti anafika na habari kuwa wahame Sagamoyo sio kwao.
Hali Sagamoyo inaonekana kubadilika ardhi inateketea namito na maziwa yanakauka. Kigogo amefungulia biashara ya ukataji miti.
Tunu anafika akihema baada ya kuota kuwa Mzee Marara anamfukuza akitaka mkufu wake wa dhahabu.
Tunu amaumizwa mfupa wa muundi,uvumi unaenea kuwa Sudi na Ashua ndio wanawinda roho ya Tunu.
Tunu anataka kukutana na Majoka na watu wake.Hashima anaona hatari Tunu akienda kukutana nao.
WAZO KUU.
Hali Sagamoyo inazidi kubadilika, kiangazi kimesababishwa na kigogo kufungulia ukataji miti, viongozi hawajali maslahi ya wananchi.
Viongozi hueneza uvumi ili kutawanya wananchi, hata hivyo; vijana wamejitolea kujenga jamii mpya licha ya vikwazo vinavyowakumba.
TENDO LA PILI.
Tunu na Sudi wanafika Mangweni ambapo shughuli za ulevi zimeshika kani, wanaletewa kileo lakini wanakataa.
Ngurumo anaonekana kusheherekea uhuru, kwa mujibu wa Sudi,mashujaa Sagamoyo ni waliouliwa msituni wakipigana, waliohangaisha wakoloni na kuwatimua.
Tunu amefika Mangweni kuwaalika katika mkutano mkubwa utakaofanyika katika soko la Chapakazi siku ya maadhimisho ya uhuru.
Kulingana na Ngurumo, mkutano huo si muhimu, cha muhimu kwake ni kuendelea kulewa kwa mamapima
Mtu mmoja anagaragara kwa sababu yu hoi, wengine walizikwa kwa sababu ya pombe na wengine kuwa vipofu.Mtu huyo anamshawishi Tunu asipoteze bahati yake ya kuolewa na Ngao Junior.
WAZO KUU.
Watu wanapumbazwa hasa walevi kwa pombe na kuendelea kutetea viongozi wasiofaa.
Tunu na Sudi wamejitolea kutetea wanyonge Sagamoyo, wameandaa mkutano kuzindua umma.
ONYESHO LA TANO.
TENDO LA KWANZA.
Ni katika hoteli ya Majoka and Majoka modern resort, Husda anafika kutoka kuogelea.Kenga naye anafika na habari kuwa mipango haikwenda walivyopanga,Tunu hakuvunjwa mguu.Chopi anapangiwa kwenda safari kwa kutotekeleza njama hiyo.
Sokoni, taka zote zimeondolewa, vibanda vimeng`olewa, vifaa vya ujenzi vimewasili kutoka bandarini na kuna ulinzi mkali.
Chopi anafika na habari mbaya kuwa Ngurumo amenyongwa na chatu akitoka Mangweni.Majoka anaagiza Ngurumo azikwe kabla ya jua kutua.
Ushauri wa Majoka ni kuwa chatu mmoja atolewe kafara, na baada ya watu kuandanana waachwe katika hali ya taharuki.
Chopi tena anarejea na habari kuwa Ngao Junior kapatikana katika uwanja wa ndege akiwa na sumu ya nyoka, Majoka anazirai
.
WAZO KUU.
Viongozi hupanga njama za kuwaangamiza wapinzani wao.
Viongozi wanaishi maisha ya kifahari huku maskini wakihangaika.
Viongozi hawajali hata vifo vya wananchi vikitokea.
TENDO LA PILI.
Ni ndani ya ambulensi,Majoka hataki kufungua macho kuliona ziwa la damu.Majoka anasema yuaelekea jongomeo, kuwa amefungwa minyororo.Anataka safari isitishwe kwa kuwa haina stara.
Majoka anamfananisha Husda kama mke anayeishi ndani ya ngozi ya kondoo(kuwa Husda ni mnafiki).Husda anapenda mali ya Majoka na alilazimishwa kumwoa lakini moyo wake unampenda Ashua.
Daktari anamjuza Husda kuhusu kifo cha Ngao Junior,anazirai.
WAZO KUU.
Asasi ya ndoa imesawiriwa kuwa na changamoto;Husda hakumpenda Majoka ila aliolewa naye kwa sababu ya pesa.
Ili kuokoa asasi ya ndoa, wanaume wanapaswa kujidadisi, wawe na heshima na waseme na wake zao.Wake nao wajirudi ili ndoa zidumu.
ONYESHO LA SITA.
TENDO LA KWANZA.
Ni katika chumba cha wagonjwa, hali ya Majoka inaonekana kurejea.Anahukumiwa kuwa msaliti kwa wanasagamoyo na mashtaka mengine mengi.
Mayowe yanasikika na Majoka anadai kuwa hivyo ni vilio, wanalilia damu yakekisha Majoka anazungumza na babu ndotoni.
Majoka anawachukia marubani kwa kuwa waongo ilihali yeye pia ni rubani(kiongozi), hang`amui mambo kwa vile hajapambua ngozi yame ya zamani.Safari haijaanza au pengine chombo kinaenda kinyume badala ya mbele.
Safari ya babu na Majoka inatofautiana, Majoka anashauriwa asalimu amri, achague sauti ya moyo na babu yake.
Babu anamshauri Majoka afungue masikio, macho na moyo wake kwa kuwa maisha yana ncha mbili.
Kulingana na babu, kuna misimu ya fanaka na ya kiangazi, kadhia na kuishi kwa kutojali ni muhali.Mkwea ngazi huteremka hivyo mtu achague kutenda mema, kwa maana wema hauozi.Mtu akiishi kwa wema, atajiandikia tarijama njema huku ahera.
WAZO KUU.
Maovu yana mwisho na kila aliye juu hatakaa juu milele.Wema ni muhimu katika maisha ya binadamu.
ONYESHO LA SABA.
TENDO LA KWANZA.
Ni katima uwanja wa ikulu ya Majoka palipoandaliwa sherehe.Ni saa nne na watu kumi tu ndio wamefika, wengine wako sokoni.
Sauti inasikika kwa mbali watu wakimsifu Tunu.Majoka anaelekea ilipo sauti,Kenga na umati wanawafuata.
WAZO KUU.
Wananchi wana nguvu zaidi kuliko viongozi .Wananchi wana mchango mkubwa kujikomboa kutokana na shida wanazozipitia zinazoletwa na uongozi mbaya.
Ili kujenga jamii mpya, wanachi hawana budi kuzinduka na kuleta mapinduzi.
TENDO LA PILI.
Ni katika lango la soko la Chapakazi, Majoka anawahutubia watu na kuwaita wajinga.Kenga anamnyanganya kinazasauti.
Tunu anabebwa juu juu na watu, anawahutubia huku wakimpigia makofi.Amejitolea kutetea haki za wanasagamoyo ili;
• wapate maana halisi ya uhuru,
• watendewe haki,
• soko lifunguliwe na kujengwa upya,
• huduma muhimu ziletwe karibu kama vile; hospitali, barabara, maji, vyoo, nguvu za umeme, elimu, ajira kwa vijana na kadhalika.
Tunu anahimiza wanasagamoyo wachague viongozi wanaolinda haki za wanyonge na kuwajibika.
Majoka kwa hasira anaamuru watu wapigwe risasi,Kingi anapokataa kwa kuwa ni kinyume cha katiba kufyatua risasi anafutwa.Kenga anasalimu amri, anajiunga na umati.
Kingi na Kenga wanajiunga na umati, wanashangiliwa,walinzi nao wanajiuzuru.Majoka kwa hasira anadai kuwa hata asipopigigwa hata kura moja atashinda.
Tunu anasindikizwa jukwaani, mamapima anafika kuomba msamaha.Anajuta sana kwa kuwalaghai walevi na kukiri kuwa aliwapunja kwa kuongozwa na tamaa ya pesa, sasa wamemgeuka.
Sudi anafika na kinyago, anasema kuhusu maana ya uhuru:shujaa ni mmoja tu Sagamoyo, ambaye ni Tunu.
WAZO KUU.
Kila kilicho na mwanzo kina mwisho, uongozi wa Majoka unafikia nwisho.Juhudi za wanamapinduzi zimezaa matunda.Maana ya uhuru sasa imepatikana na wananchi wanatarajia mengi mema.
JALADA LA TAMTHILIA.
Kuna sura ya mwanamme ambaye ameketi akiwa na rungu mkononi.Huyu ni Majoka ambaye ni kiongozi Sagamoyo na rungu mkononi mwake inaashiria uongozi.
Mwanamme huyo anatazama jabali lenye rangi nyeusi ambalo si laini.Jabali ni Sagamoyo na kutokuwa laini ni ishara kuwa Sagamoyo kuna shida,wanasagamoyo wana matakwa mengi.Weusi wa jabali ni uongozi mbaya unaoendelezwa Sagamoyo na viongozi.
Juu ya jabali hilo kuna mwanga, ishara kuwa kuma matunaini ambayo yanatarajiwa Sagamoyo, wanamapinduzi wanapigania haki ili kujenga jamii mpya
.
ANWANI YA TAMTHILIA.
Kigogo ni mtu mwenye madaraka makubwa kiutawala.
Majoka anatumia madaraka yake kulaghai wananchi, anachukua vilivyo vyao.
Anatangaza kipindi cha mwezi mzima cha kusheherekea uhuru kutumia madaraka aliyonayo.
Majoka anafunga soko la Chapakazi ili sehemu hiyo ajenge hoteli ya kifahari kwa kutumia madaraka aliyonayo.
Anapandisha bei ya chakula katika kioskikwa vile ana madaraka.
Majoka anatumia mamlaka yake kumteka na kumtia ndani Ashua.Anamtendea ukatili, Ashua ana majeraha kutokana na kichapo.
Majoka anapanga kifo cha Jabali,mpinzani wake.Anampangia ajali na kuangamiza wapinzani wake pamoja na chama chake kwa kutumia mamlaka yake..
Majoka anapanga kutumia mamlaka yake kuzima uchunguzi wa Tunu kuhusu kifo cha Jabali.
Majoka anafuja pesa za kusafisha soko huku akijua hakuna wa kumhukumu kwa kuwa ndiye kiongozi.
Majoka anatumia mamlaka yake kudhibiti vyombo vya habari Sagamoyo,anasema sagamoyo kitabakia kituo kimoja tu cha habari;sauti ya mashujaa, vingine havina uhai.
Majoka kwa mamlaka yake anaamuru polisi kutawanya waandamanaji.
Majoka anafungulia biashara ya ukataji miti Sagamoyo kwa kutumia mamlaka yake bila kujali athari zake kwa wananchi.
Majoka anampa mamapima kibali cha kuuza pombe haramu kwa kutumia mamlaka yake.
Kwa mamlaka yake, Majoka anafadhili miradi isiyo muhimu, anafadhili mradi wa kuchonga vinyago kutoka nje.
Majoka anaamuru wafadhili wa wapinzani kuvunja kambi zao Sagamoyo.Anamfuta Kingi kazi kwa kutomtii apige watu risasi.
DHAMIRA YA MWANDISHI
.
Mwandishi anadhamiria kuonyesha uongozi mbaya na athari zake hasa katika mataifa yanayoendea.Viongozi hutumia mbinu mbalimbali kuongoza zinazowanyanyasa wananchi huku wakijinufaisha wenyewe bila kujali.
Kuonyesha kuwa ili kijenga jamii mpya, mapinduzi ni muhimu na ni sharti wananchi wajitolee kwa uzalendo ili kupigania haki zao na usawa na kupinga viongozi wasiofaa.
Mwandishi anaonyesha kuwa licha ya changamoto zinazomkumba mwanamke katika jamii, mwanamke ana nafasi muhimu katika uongozi na kuleta maendeleo katika jamii
.
MAUDHUI.
1) UONGOZI MBAYA.
Viongozi huangaisha wanyonge,Ashua anasema,
"...na kuhangaishwa na wenye nguvu ndio
hewa tunayopumua huko." (uk 2)
Wachochole hutumikizwa na viongozi, Kombe, Boza na Sudi wanafanya kazi ya kuchonga vinyago vya mashujaa kwa ajili ya sherehe za uhuru.
Viongozi hawajawajibika, kazi yao ni kukusanya tu kodi.Ni jukumu la viongozi kuhakikisha kuwa soko ni safi lakini hawajawajibika kulisafisha. Licha ya wananchi kutoa kodi,soko ni chafu.(uk 2)
Viongozi kutangaza kipindi kirefu cha kusheherekea uhuru ni ishara ya uongozi mbaya.Mashujaa wanaenziwa kwa kipindi kirefu ilhali mambo ya kimsingi hayajazingatiwa.Wanasagamoyo wana matakwa mengi kuliko kipindi kirefu cha kusherehekea uhuru.
Majoka anafadhili mradi usio na msingi wa kuchonga vinyago huku watu wakiwa na njaa na wao ndio watalipia mradi huo.
Viongozi hushawishi wananchi kwa ahadi ili wawaunge mkono.Sudi anashawishiwa na Kenga kuchonga kinyago ili apate malipo mazuri;kuwa mradi huo utabadilisha maisha yake na jina lake lishamiri. Pia atapata tuzo nyingi na likizo ya mwezi mzima ughaibuni na familia yake (uk 11)
Aidha viongozi hutumia zawadi kufumba wananchi kuwa wanawajali na kujali hali zao.Kenga anawaletea Sudi, Boza na kombe keki ya uhuru.
Kulingana na Sudi, hayo ni makombo na keki kubwa imeliwa kwingineko.
Viongozi hawalindi usalama wa wananchi,wananchi wanaishi kwa hofu. Ashua anahofia usalama wao kuwa huenda wakashambuliwa.(uk 15)
Migomo inayotokea Sagamoyo na maandamani ni kwa sababu ya uongozi mbaya.Wauguzi wanagoma na pia walimu wakidai haki zao.Wafanyakazi wananyanyaswa.
Majoka hajali maslahi ya wanasagamoyo.Anafunga soko ambalo wananchi wanategemea na kupandisha bei ya chakula.Uchumi Sagamoyo unasorota kutokana na soko kufungwa, watu hawana mahali pa kuuzia bidhaa zao.
Majoka anafungulia biashara ya ukataji miti bila kujali hali ya anga Sagamoyo,hasara ni kwa maskinii, viongozi wamejichimbia visima.Mito na maziwa yanakauka na mvua isiponyesha, hata maji ya kunywa yatatoka ng`ambo.
Majoka hajali kuhusu kifo cha Ngurumo licha ya kuwa mfuasi wake.Anaagiza Ngurumo azikwe kabla ya jua kutua (uk 69)
Viongozi hupanga njama ilikuangamiza wapinzani wao;
a) Majoka na Kenga wanapanga njama ya kumtia Ashua ndani.Wanapanga aitwe ofisini mwa Majoka kisha Husda aitwe ili wafumaniane.Ashua anazingiziwa kuzua sogo katika ofisi ya serikali na kutiwa ndani.Husda anafunguliwa baada ya nusu saa.
b) Kifo cha Jabali kilipangwa.Jabali alikuwa mpinzani wa Majoka mwenye wafuasi wengi. Akapangiwa ajali barabarani kisha wafuasi wake wakazimwa na kumfuata jongomeo,chama chake cha mwenge kilimfuata ahera.
c) Tunu anapanga kufanya uchunguzi kuhusu chanzo cha ajali ya Jabali. Majoka anapopata habari hizi,anapanga kuzima uchunguzi huo.
d) Kenga na Majoka wanapanga kuondoa chatu mmoja. Chatu hapa wanarejelea Sudi au Tunu kwa kuwa ndio wanaoongoza mapinduzi. Wanahofia kutolewa uongozini na ili kuzuia hali hii, wanapanga kumwondoa mmoja wao.
"...chatu mmoja atolewe kafara ili watu wajue usalama upo,wakereketwa waachwe katika hali ya taharuki"
e) Majoka anapanga njama Tunu auliwe,anaumizwa mfupa wa muundi nia yake ikiwa ni kumkomesha asimpinge. Majoka anatumia polisi wake kutekeleza ukatili huo.
Katika hotuba ya Tunu anayowahutubia waandamanaji,Sagamoyo kuna uongozi mbaya.Anasema kuwa;
• pesa za kusafisha soko zimefujwa,
• soko linafungwa badala ya kusafishwa,
• haki za wauzaji zimekiukwa.
Viongozi hawasikilizi matakwa ya wananchi.Majoka hana wakati wa kuwasikiliza waandamanaji.Hataki kujua chanzo cha maandamano wala suluhu lake.
Majoka anadhibiti vyombo vya habari Sagamoyo, habari zinazopeperushwa katika runinga ya Mzalendo na picha za watu wengi sokoni wakiongozwa na Tunu zinamfanya Majoka kufunga runinga hiyo ya mzalendo.
Viongozi hutumia vitisho.Majoka anatishia Chopi kumwaga unga wake kwa vile polisi hawakuwatawanya waandamanaji,wanasagamoyo wanatishiwa kuhama Sagamoyo kwa juwa sio kwao,wanarushiwa vijikaratasi. (uk 52)
Majoka anatumia askari kutawanya raia badala ya kulinda uhuru wao.
Viongozi ni waongo.Majoka anatumia uongo ili kumteka Tunu.Anamhaidi jambo la kifahari, kumwoza Ngao Junior akirudi kutoka ng`ambo.
viongozi hutendea wananchi ukatili,watu wanaotiwa jela huchapwa na haki zao hukiukwa.Ashua ana majeraha kutokana na kichapo.
Viongozi hupanga uvamizi, Sudi anavamiwa (uk 54)
Viongozi wamekiuka sheria.Mamapima anadai kuwa anauza pombe haramu kwa kibali kutoka serikali ya Majoka.Ni hatia kuuza pombe haramu lakini viongozi huvunja sheria na kuwapa wauzaji kibali. (uk 61)
Sagamoyo hata viongozi hawafuati katiba.
"...huku ni Sagamoyo, serikali na katiba ni mambo mawili tofauti." (uk 61)
Uongozi wa Majoka una ubaguzi, unafaudi wachache tu, wanaomuunga mkono.Asiya bibiye Boza anapata mradi wa kuoka keki mwa vile anauunga uongozi wa Majoka Mkono.
Viongozi hujulimbikizia mali. Kuna hoteli ya kifahari Sagamoyo,Majoka and Majoka modern resort.
Viongozi ni wanafiki.Majoka amepanga kuficha maovu yake mbele ya wageni.Ukumbi unapambwa na kurembeshwa huku kukiwa na maovu mengi Sagamoyo.Kuna mauaji, unyakuzi, njaa,maziara yamejaa Sagamoyo.
2) UZALENDO.
Wananchi wa Sagamoyo ni wazalendo, wanalipa kodi ili kuleta maendeleo licha ya kulaghaiwa.
Katika enzi za ukoloni, mashujaa walijitolea mhanga wakahatarisha maisha yao na hata kufa ili wavune matunda baada ya uhuru. (uk 4)
Wimbo unaoimbwa katika rununu ni wa kizalendo kuonyesha kuwa wanasagamoyo wanalipenda jimbo lao, sagamoyo.(uk 5)
Sudi anaelewa kuwa uongozi wa Majoka haufai.Anawaeleza Boza na Kombe umuhimu wa kuandika historia ya Sagamoyo upya.Kinyago anachokichonga Sudi ni cha shujaa halisi wa Sagamoyo,anaelewa kuwa Tunu ndiye anapaswa kuwa kiongozi halisi.
Tuni ni mzalendo katika taifa lake. Anasema kuwa jukumu lake ni kulinda uhai, haki na uhuru.Amajitolea kwa vyovyote vile kutetea haki Sagamoyo.Wamekula kiapo kutetea haki Sagamoyo hata kama ni kwa pumzi zao za mwisho baada ya mafanikio. (iuk18).Akiwa mwanafunzi katika chuo kikuu walipambana kama viongozi wa chama cha wanafunzi chuoni hadi kuleta mafanikio.
Tunu ni mzalendo Sagamoyo, anawahutubiawananchi na kuwaarifu hali ilivyo Sagamoyo.Pesa za kusafisha soko zimefujwa,soko limefungwa badala ya kusafishwa na haki za wauzaji kukiukwa.Wamejitolea kutolegeza msimamo wao hadi soko lifunguliwe.
Tunu anamkabili Majoka kwa uovu wake.Anamwambia wazi kuwa atalipa kila tone la damu alilomwaga Sagamoyo,yeye na watu wake. (uk 43)
Tunu anatetea maslahi ya wanyonge, anamwambia Majoka kuwa Wanasagamoyo wana haki ya kuishi,anamwambia ugatuzi si unyakuzi na kumkashifu kwa kubomoa vioski katika soko la Chapakazi.(uk 45)
Tunu anamkashifu mamapima kwa kuuza pombe haramu kwa vile ni kinyume cha sheria.Anatetea katiba ya nchi inayofafanua sheria zinazohusiana na uuzaji na unywaji wa pombe.
Tunu anajitolea kuwatumikia wanasagamoyo.Yeye ni mtu wa vitendo na wala si vishindo.Anaita mkutano ili soko lifunguliwe na kuapa kutoondoka hadi soko litakapofunguliwa.Tunu amejitolea kuikomboa Sagamoyo ili kuleta mabadiliko,anakiri kuwa mambo hayatapoa, kumewaka moto na kutateketea.(uk 55)
Thursday, January 24, 2019
MWONGOZO WA TAMTHILIA YA KIFO KISIMANI BY KITHAKA WA MBERIA
|
kenyatta
university
|
|
MWONGOZO WA TAMTHILIA YA KIFO KISIMANI BY
KITHAKA WA MBERIA
|
|
Compiled by Amos Sifuna Barasa
|
|
|
|
student
|
|
31/1/2019
|
|
|
BY AMOS SIFUNA BARASA,
KENYATTA UNIVERSITY
TAMTHILIA YA KIFO KISIMANI
UTANGULIZI
Tamthilia ya Kifo Kisimani imeandikwa
na kithaka wa Mberia. Toleo la kwanza la kitabu hiki ililikuwa mwaka wa 2001 na
kina chapa nyingi hadi kufikia mwaka wa 2009.kimechapishwa na Marimba
Publications Ltd.
Anwani
Anwani huwa ni jina la kitabu.Mwandishi amefaulu
kutumia anwani’Kifo Kisimani’. Anwani hii inaashiria kifo cha Mwelusi pale
kisimani alipouliwa na Gege.
Pia anwani hii inaashiria kifo cha Wanabutangi baada
ya kukosa maji pale kisimani.Hii ni baada ya kanuni mpya za utekaji
maji kutolewa amabazo ziliwanyima haki za kuteka maji. Maji ni uhai hivyo
kupewa siku tatu za kuteka maji ni kunyimwa uhai yaani kifo.
Jalada
Jalada ni karatasi ngumu inayofunika kitabu ambapo
jina la kitabu huandikwa.Katika tamthilia hii kuna picha ya mtu aliye na huzuni.Mtu huyu
ni kama ako katika shimo. Hii inaashiria shimo la mateso ambalo Wanabutangi
wametiwa na utawala mbaya wa Bokono na vibaraka wake.
Kuna picha inayoashiria machea.Hii inaonyesha
matumaini kwa Wanabutangi baada ya Mwelusi na wenzake kuanza harakati za mabadiliko.Rangi inayotumika
kwa picha ni ya udongo, kuashiria rotuba ya Butangi.
DHAMIRA YA MWANDISHI
Kiini cha jambo au habari iliyoandikwa na
mwandishi.Katika Kifo Kisimani Kithaka wa Mberia ananuia kuamsha au kumchangamsha
msomaji kuhusu utawala mbaya na jinsi ya kuleta mabadiliko na kuuondoa .
Mwandishi anatetea haki za walionyanyaswa.Hivyo lengo
kuu la mwandishi ni kuzindua watu.
PLOTI
Huwa ni mtiririko wa matukio katika kitabu.Tamthilia
hii ina onyesho kumi.Muhtasari wa onyesho hizi ni kama ifuatavyo.
Onyesho la kwanza
Mchezo unaanza asubuhi ambapo viti vimepangwa tayari
kwa mkutano wa Bokono.Mwelusi ambaye ni kijan anaingia uwanjani.Mawazo yake
yanadhihirika kupitia kwa sauti tunayosikia .Yanamkejeli Bokono kwa ubinafsi
wake na kuwanyanyasa wanabutangi.
Kaloo anaingia uwanjani kwa kutayarisha ,anamwona
Mwelusi na anadhani ni mmoja wa waliohudhuria lakini Mwelusi anamwambia alikuwa
anapita tu ni mawazo yaliyomshika mguu.Kaloo anafurahi kwa kuwa
Mwelusi anawaza juu ya Butangi si kama vijana wengine wanavyo waza kuhusu
anasa. Mwelusi anakubaliana naye na kuongeza kuwa ni wakati wa vita. Kaloo
hakubaliani naye na anamuomba amfafanulie matamshi yake. Mwelusi anamwambia
kuwa atamueleza siku nyingine kwa kuwa hahudhurii mkutano na anaondoka.
Mwelusi Batu anaingia kuukagua uwanja, anafurahishwa
na viti.Anapoelezwa kuwa Mbutwe seremala aliyeunda viti anadai kulipwa Batu
anasema aje amwone na amdai malipo ya mbuzi wawili.
Wanawake ndio watakaocheza katika mkutanowa Bokono
Mtemi wa Butangi.Batu anasema kuwa mtemi akifurahi,wanawake watafurahi.Azenaanaingia
uwanjani ili kumsaidia kaloo kwa matayarisho.
Batu anaapoondoka Atega anaingia akifuatwa na
Mwelusi. Wanashukiwa kuwa wapenzi kwa kuwa kila mara wanaonekana pamoja.Naye kama
Mwelusi, anawafahamisha hatohudhuria mkutano.Batu anaingia tena
uwanjani na kuamrisha watu waitwe.Gege anaingia uwanjani huku akiwa
anapuliza ala ya muziki. Batu anamwambia ni muziki wa kuvutia, yeye anasema
kuwa anausifia uongozi wa busara wa Butangi. Kaloo anamhakikishai kuwa yeye na
jamaa zake ni wazalendo kamili na hawatasita kuhudhuria mkutano.
Batu anawasaidia kujitayarisha jinsi watamsifia
Bokono;Bokono Bokono milele!!
Baada ya muda kidogo wanagundua kuwa watu hawaji
kwa mkutano.Kalooanaenda Mingamiwili na kurudi lakini hakuwapata watu huko
pia.
Bokono anapofika anapata hakuna watu kwa uwanja
anakasirika sana. Vibaraka wake wanamuahidi kuwa kuna tatizo lakini
watalinyoosha. Zigu anasema kuwa watu wamechochewa na Mwelusi.Hata hivyo
Batu anasema kuwa watamkomesha anayewachochea watu.Baada ya mabo
kutulia wote wanaanza kumsifia Bokono ;Utaongoza Butangi kwa miaka mia moja.
Onyesho la pili
Matukio ni katika makazi ya Mtemi Bokono
amabayo ni sehemu ya majengo ya Utawala wa Butangi.Bokono amesimama huku
akiangalia vitu vilivyo ukutani na mara kwa mara anaguza hiki na kile.mkewe Nyalwe
amekaa kitini raha mustarehe, akjipepea.punde Mgezi anakuja hadi
alipo Nyalwe na kumuambia kuwa chakula kiko tayari.
Wanapokaa kula Bokono hali chakula ana wasiwasi sana.
Nyalwe anapomuuliza ni kwa nini hali anamjibu kwa kejeli na kumuuliza juu ya
vyeo vyake;mke, mwndani na msiri wake.
Nyalwe anamueleza Bokono kuhusu ndoto yake .Bokono
anakubali kuwa ana hofu ya kunyang’anywa utawala.Nyalwe anamuomba abadilishe
mienendo yake na anamuonya dhidi ya vibaraka wake wanoandanganya kuwa anapendwa
na Wanabutangi.
Bokono anapiga nduru kuwa amamwona nyoka ,anasema
ameumwa na bafe lakini wanagundua kuwa hamna nyoka mle ndani ni hofu tu ya
Bokono.
Nyalwe anampa Bokono habari kuhusu kijiji cha Mama
Agoro ambao wangependa kuwagawia huzuni.Hii ni baada ya uwanja wao wa
watoto kuchezea umepewa Askari mkuu.Mama Agoro aliahidi kuridi tena
na tena kutetea haki yao.
Onyesho la tatu
Onyeshao hili ni katika gereza. Gereza ni chumba
chenye kidirisha kimoja, kuta na sakafu chafu.
Tunaonyeshwa mateso na dhuluma kwa Mwelusi kutoka
kwa Mweke na Talui.
Wanaanza kwa kumita mtukufu mtemi anaponyamaza
wanazidi kunchapa na kumsukuma hapa na pale.
Mwelusi analalamika kuwa taya zake zinawaka moto
kwani waliodai wamekuja kuzungumza naye wanafanya hivyo kwa mateke na makofi.
Wanamhoji Mwelusi na kumuuliza kama yeye ni mwelisi
wa Biuki na kama anatoka kijiji cha Bunyanya na ukoo wa langile.Anapojibu
wanamsifu kuwa yeye ni muungwana na ni kiongozi mzuri sana wa Butangi.
Wanamuuliza kama yeye ndiye kiongozi wa kundi la
kabakaba.Wanazidi kumchapa ili aliri kuwa anahusika na shughuli za ukombozi
lakini Mwelusi anakataa wanazidi kumachapa.
Batu anaingia na kuwakataza kumchapa, anaomba nafasi
azungumze na Mwelusi.
Kwa upole anamshawishi Mwelusi akiri kuwa kiongozi
wa wanamapinduzi na aombe msama kwa Mtemi Bokono.
Mwelusi anapolia juu ya maumivu Batu anamwambia kuwa
atapewa dawa nzuri akitoka gerezani baada ya kuomba msamaha.Batu anamuacha
mwelusi peke yake kwani anadai kuwa akili ya binadamu hufanya kazi vizuri akiwa
peke yake. Anaporudi na kupata welusi hajafanya uamuzi .
Antaka akiri kwamba anatumiwa na majirani ili
kuchafua Butangi. Anapotataa Btu anamwambia kuwa amepotoshwa . Batu anatoa
ishara kwa Askari na kuondoka.
Sura ya nne
Onyesho hili linatokea mbele ya gereza.Andua amemletea
ndugu yake chakula.Askari wanamkataza kumuona na Askari 111 anajaribu
kumdhurumu.Askari wanapanga kula chakula cha mfungwa lakini askari 1
anawakataza na kuwaomba wampe mfunwa chakula chake.anawaambia wenzake kuwa ni
walafi.wanazungumza kuhusu utawala wa mtemi Bokono kama utafikia kilele au la.
Askari 11 anaeleza jinsi walijaribu kumgeuza
mhutumiwa Fulani aache kuwa jiwe awe binadamu.Walimng’oa kucha za mkono na za
miguu, walimgeuza kuwa popo na baadaye walifika katikati ya miguu yake na
kupiga kambi hapo.badaye walimuua na kumzika msituni.
Onyesho la tano.
Onyesho hili ni nyumbani kwa Tanyauani.Tanya ameketi
akidondoa nafaka katika uteo.Kwenye sehemu nyingine ya ua Gege amekaakaribu na
uzio akiukaguakagua.punde anauachilia na kuanza kujishughulisha
na utengenezaji wa ala ya muziki.
Mamake anamuuliza kwa nini hajaenda kumtizama
nduguye, Mwelusi kule gerezani.Gege anwambia mamayake
asimzomee.Anaendelea kutengeneza ala na kusema kuwa wasichana watamtambua .
Katika kumbukumbu zake Mwelusi anarejea na kumuuliza
hali ya uwnaja wa ngoma. Wazungumza kuhusu hali ya wanabutangi.Gege anamshuritisha
nduguye kwa kujali jamii kila mara na kusahau maisha yake mwenyewe. Mwelusi
anamuomba aieonee huruma Butangi na awe mzalendao.
Andua anarejea nyumbani kutoka kisimani.Anajeraha
upande mmoja wa uso wake.Anamueleza mam yake kuwa hakupigana mbali amechapwa na
Askari.
Azena anawatemebelea na kumtuliza Tanay juu ya
mwanawe.Anamuomba asife moyo na azidi kumpelekea chakula.
Onyesho la sita
Onyesho hili ni nje ya gereza pia. Tanya
amamletea Mwelusi chakula na pia anataka kuonana naye.Askari wanchukua chakula
na kuahidi kuwa watampelekea. Tanya anapowaomba Askari kumwona mwanawe Askari
11 na 111 wanamkazata. Askari 1 anamuhurumia Tanya na kuwaomba wenzake
wamkubalie mama huyo kumwona mwanawe.
Baadaye Atega analeta chakula zaidi cha mfungwa
pamoja na tembo.Askari wanakula chakula hiki na Kumuomba askari 1 ampelekee
rafiki yake mkate wa wishwa.
Askari 1 anawahadithia juu ya Makea na ulevi wake.Muda huu
wote Mwelusi amekuwa akikata minyororo kwa tupa.
Baadaye askari 111 napoenda kuchungulia anamwona na
kumwita mwenzake atazame pia.Muda kidogo wanasikia umati wa watu
.askari wote wanapotea Mwelusi anafunguliw gereza na kupotea.
Onyesho la saba
Matukio ya onyesho hili ni katika ukumbi wa
utawala wa Butangi.Kunamkutano kati ya Bokono na vibaraka wake.Lengo la
mkutano huu ni kupata suluhu la Mwelusi na uchochezi wake.
Kame anasema wamuachilie lakini batu anasema
hawawezi kumwachilia mhuni.Maoni yake ni kuwa Mwelusi anafaa kuuliwa.Batu anasema
kuwa wawandanganye watu kuwa Mwelusi amkufa juu ya ugonjwa wa moyo au aachiliwe
kasha njiani apigwe pembe na nyati.Kame anpinga wazo la kumwaga damu
ya binadamu.
Askari 11 naingia na kuwaarifu kuwa Mwelusi
amatoroka gerezani.anapoomba msamaha Batu anamuonya kuwa lazima wamtafute
Mwelusi na waijaribu kutoroka kutoka Butangi.
Bokono anajiunga nao na anaposikia habari za
kutoroka kwa Mwelusi anakasirika na anawaomba wampe heshima yake. Baadaya
anawaomba vibaraka wake au wazee wamtafute na kumuua.
Batu anatumia Mweke na Talui kumshawishi
Gege.Anamwambia amlete pale na kumshawishi.Mweke na Talui wanafanya
walivyo ambiwa na Kumwahidi Gege ndoa na Alida baada ya kumuua
Mwelusi.Wanajifanya wao ni wavuvi wawili na kuhadithi juu ya ndoa ya Gege na
Alida.
Onyesho la nane
Onyesho ni uani kwa Tanya.Tanya anajishughulisha
na kazi za nyumbani.Batuanaingia na kumsalimu.Baada yakuamkiana
batu anamwambia kuwa amakuja kwa ziara ya kirafiki. Sitiari ya kozi na
njiwa inatolewa na Tanya.Batu anaulizia kuhusu Mwelusi .Hii ndio
sababu yake kuja kwa Tanya.
Azena anaingia huku akitembea kwa shida.Anasema
jinsi walivyovamiwa na mali yao yote kuchomwa.Batu anasema kuwa ni
majirani wao waliowavamia lakini azena anasema kuwa ni uongo walivamiwa na
wahini wa kulipwa na kina Batu.
Tanya na Azena wanajikumbusha nyimbo walizomuimbia
Bokono.
Mwelusi ana Atega wanatokea na kwa kutumia shingo
Tanya anawaelekeza watoroke.Baada ya Batu kutoweka Mwelusi anaeleza
mama yake alivyookolewa na umati.
Askari wanakuja kwa fujo lakini Mwelusi na Atega
wanfaulu kutoroka.
Kame anakuja pia na kufikia sasa Tanya anamkejeli
kuwa utawala wa Butangi umemtembelea imebaki Bokono Mwenyewe.Kame anawaeleza
kuwa nyoyo zao ziko pamoja nay eye ni mmoja wa wanamapindizi.Wote wanaondoka
kuelekea kisima cha mkomani aliko Andua na wanamapinduzi wengine.
Onyesho la tisa
Matukio ya onyesho hili ni kisima cha Mkomani.Ni asubuhi
na zigu amesimama huku macho yake yakilikagua bonde.Kaloo anatokea na
anapofika karibu na zigu zigu anashtuka.zigu anamuulizia kaloo
kuhusu maoni ya wanakijiji wnzake juu ya kannuni mpya
zilizotangazwa.Anasema kuwa kanuni zote za Butangi ni za busara.
Kaloo anamtuma zigu amshukuru Bokono Kaloo anamtuma
zigu amshukuruBokono kwa ajili ya kazi aliyoamuru mototo wake apewe.kaloo hajali
juu ya Butangi yeye anataka awe na uhusiano na Bokono ili apate mali zaidi.Kaloo anaambiwa
kuwa ni vyema aende akamshukuru mwenyewe kwani hivi karibuni Bokona amekuwa
akimtaja mara kwa mara.
Andua anapokuta kuteka maji zigu anamkataza na
kumueleza kuhusu kanuni.baadaye Mwelusi na Atega wanatokea lakini Zigu
hawatambui.Anawazungumzia kuhusu Mwelusi aliye gerezani.Zigu ako
tayari kutetea kanuni za Butangi hata kwa silaha.
Baadaye Gege anakuja na kumdanganya Mwelusi kuwa
ametumwa na mama yao Tanya huku akilia , ni ujumbe muhimu ambazo babayao
alimwachia. Wanaenda chemba na Gege anamuua.Kame anafika
amechelewa na wote wankimbia chemba baada kusikia sauti yenye huzuni.
Onyesho la kumi
Matukio ya onyesho hili ni katika Ukumbi wa Utawala
wa Butangi.Kiti cha mtemi kiko mahali pake,lakini ni kitupu.Batu ymo ukumbini.Punde Mweke
anaingia na baadaye Gege. Wakati Gege anadai malipo yake Baada ya kumuua
Mwelusi ndio anagundua kuwa alidanganywa.Batu anamwahidi kuwa atapata
zawadi ya ardhi.Bokono anapoingia anamwahidi kuwa atapewa jina Mkuki wa Almasi.
Nyalwe anaingia kwa wasiwasi na kuwaonya kuwa
umati wa watu unakuja.wanampuuza.Hata hivyo wanashangaa kuwa Mweke
hajaleta habari zozote na Zigu pia hakuweko.
Azena anaingia ukumbini kama ameinua panga.Kisha askari1,Kame
na Atega.Atega anamtetea nyalwe asifungwe kwani alikuwa kamwe
anatetea Wanabutangi.Wanawafunga Bokono, Batu,Gege na kuwatoa nje .Watu
wanasherekea ukombozi wao.
WAHUSIKA
Wahusika ni binadamu wa kawaida na wanaendeleza
shughuli za kawaida za kila siku za binadamu.
Mhusika mkuu ni Mwelusi .Ni
kiongozi katika shughuli za ukombozi wa butangi.Anafungwa katika jela na
kuteswa sana.(uk 21) onyesho la tatu.
Gege ni
nduguye Mwelusi yeye anaendleza maudhui ya ubinafsi.Hana utu,ni
msaliti na pia muuaji kwani alimmuua Mwelusi pale kisimani.
Bokono ni
kiongozi mbaya mwenye udikteta.Ananyanyasa na kukandamiza
Wanabutangi.Anawanyima wanabutangi haki zao Kupitia vibara wake Batu na
Zigu.Viongozi hawa ni wakatili,hawana utu. Wanamdanganya Bokono kwamba
anapendwa lakini huo ni unafiki wao.
Tanya na Azena ni
wanawake wanao tetea haki za wanabutangi.Tanya ni Mamake mwelusi na
nimkakamavu anazozana na Batu na habadilish msimamo wake.Uk 76
onyesho la nane.
Atega na Andua ni
wasichana ambao wanashiriki katika ukombozi ni wakamavu, wana ujasiri na pia ni
wenye nidhamu hasa Atega kwa kuwapa askari tembo na kumpelekea Mwelusi tupa.Hawa ni
wahusika wasaidizi.
Kuna wahusika wengi kama vile Askari 11
na 111ambao wanaendeleza maudhui ya ukatili na dhuluma pamoja na Mweke
na Talui.
Kame na Askari
1 ni wenye utu na wamezinduka na kushiriki katika ukombozi.
Kaloo ni
kibaraka wa Mtemi Bokono.Yeye hajazinduka.Ni mwenye ubinafsi na
anamtetea mwanawe.Ni mfisadi
MANTHARI
Ni mahali au mazingira yanayotumika katika kitabu.
Mazingira ya kawaida yametumika katika tamthilia hii.Kuna mazingira
ya kinyumbani kama vile Kwa Tanya, Nyumbani kwa Bokono uk 12 onyesho la pili.Kuna mazingira
ya uwanjani, kisimani na gereza.
MBINU ZA UANDISHI NA ZA LUGHA
Kejeli uk
21 Mweke na Talui wanawita Mwelusi Mtukufu Mtemi.Hii ni kejeli kwani
Mwelusi si mtemi mbali ni kiongozi wa ukombozi.Kejeli inasaidia kuendeleza
maudhui ya dhuluma.
Matumizi ya Ndoto uk 14 Nyalwe
mkewe Bokono antuhadithia jinsi usiku mmewe alikuwa akiota na kusema watu
wamtoe kaburini. Ndoto hii inaonyesha hofu ya Bokono kutokana na utawa wake
ambao ni mbaya.Ndoto hii inaendeleza maudhui ya Hofu na utamaushi.
Kuna Nyimbo uk 81Azena na Tanya
wanakumbuka nyimbo za kumsifia Bokono. Wimbo huu unaonyesha Bokono kama
kiongozi bora asiye na kasoro.Wanabutangi waliimuinua Bokono karibu na
mungu.Maudhui yake ni ya uongozi wa kidkteta.
Kuna matumizi ya Taswira.Hizi ni picha
zinazojengeka katika akili ya msomaji.Mwandishi ametumia taswira mbalimbali
kama vile gereza.Uk 21 gereza imechorwa kama mahali penye kidirisha
kimoja ,kuta na sakafu chafu. Picha hii inasaidia kuendeleza maudhui ya dhuluma
na kunyimwa haki kwa mfungwa.
Takriri imetumika
uk 6 ambapo Kaloo, Azena na Gege wanakariri Bokono Bokono Milele mara kadhaa.Hii inasaidia
kumpa Bokono matumaini ya kuwa anapendwa.Huu ni Unafiki.Kuna takrir
pia katika kurasa zifuatazo uk 8,11,14
Tashhisi imetumika
katika ukurasa wa kwanza ambapo sauti inasema kuwa jua lina bahati,jua lina
uwezo uwezo mkubwa. Mwelusi pia anasema mawazo yamemshika miguu kuonyesha hofu
aliyonayo.askari wanasema kuwa siku inajikokota. Uk 53.Hii inaonyesa ukatili
wao na dhuluma na mateso wanayomletea mwelusi. Andua anaambiwa na Askari
asipoondoka atatemebelewa na makofi.Hii ni dhuluma.
Tashbihi ni
ulinganisho wa moja kwa moja wa vitu au watu na wanyama. Mfano uk71Alida
bintiye mtemi ana shingo ya upanga.Hii ni kusaidia kumshawishi Gege
na maelezo haya yanaendeleza unafiki kwani ndoa anayoahidiwa na hurulaini
haipo. Uk 37 Askari wanasema uharibifu wa mwelusi uko wazi kama meno ya ngiri.
Jazanda ni
picha inayomwingia mtu akilini na kuilinganisha na hali ya kawaida.Mfano uk
61 Batu anaashiriwa kama macho na masikio ya Butangi, uk64 mwelusi ni mwiba
wa Butangi.Hii ni tofauti na jukumu lake la kuleta mabadiliko katika
utawala wa Butangi lakini si kuzuuia maendeleo.
Methali mfano
uk55 Batu anasema kuwa dawa ya moto ni moto. Hii ni katika hatua aliyochukua ya
kutumia watu kuvamia kina Azena.Huu ni ukatili wa kiwango cha juu.
Methali pia zimetumika katika kurasa zifuatazo 16,52,39,102 na kadhalika
Chuku ni
kutia chumvi au kuongeza sifa ili jambo au kitu kiwe cha kuvutia. Mfano uk 71
Maelezo ya Alida yametiwa chumvi ili kumvutia Gege.
Katika uk 9 baada ya mambo kutulia na hasira ya
mtemi Bokono Kuisha Batu,Zigu,Kaloo, Azena na wengine waliofika wanaanza
kumsifia Bokono ;Utaongoza Butangi kwa miaka mia moja.Hii ni chuku
kwani Mtemi ameshazeeka na hawezi kutawala kwa miaka mia moja.
Chuku pia imetumika katika kurasa zifuatazo
30,72,56 na kadhalika.
Semi uk27
Mwelusi anasema koo lake liko motoni.Hii ni baada ya kichapo na
mateso anayopata gerezani.Semi hii imetumika kuonyesha dhuluma na
mateso kwa Mwelusi. Askari 11 anaeleza jinsi walijaribu kumgeuza mhutumiwa
Fulani aache kuwa jiwe awe binadamu.Walimng’oa kucha za mkono na za miguu,
walimgeuza kuwa popo na baadaye walifika katikati ya miguu yake na kupiga kambi
hapo.Inamaanisha kuwa walimvuta na kumkata na kumdhulumu sehemu zake za siri.
Semi pia zimetumika katika kurasa zifuatazo 15.27,37
na kadhalika
Mwandishi ametumia Lugha ya Matusi. Hasa
katika mazungumzo ya Bokono na Nyalwe.Mfano mwehu
MAUDHUI
Mambo muhimu yanayoelezwa katika tamthilia.Mwandishi
ameshighulikia maudhu kuu kama vile uongozi mbaya, dhuluma na
mateso,ubinafsi na ukombozi.maudhui mengine ni kama vile usaliti, ubinafsi,
utu, unafiki na uchochezi.
Uongozi Mbaya
Mtemi wa Butangi Bokono pamoja na vibaraka
wake Batu na Zigu wanaendeleza maudhui ya uongozi mbaya. Wanamfanya Mwelusi
kukamatwa na kufungwa gerezani bila makosa yoyote amabayo wanaweza
kuthibitisha.
Katika Mkutano batu anaeleza jinsi walichoma kijiji
cha Kina Azena na kusema mfumo wake wa uongoni ni dawa ya moto ni moto.
Kwa kuwa Mwelusi anatetea haki za wanyonge Bokono
anamwita mwiba. Hii ni kwa sababu anazuia yeye na vibaraka wake
kujichumia mali. Mwishowe wanamtumia Gege kumuua.
Wanaamua kuwanyima Wanabutangi haki ya kuteka maji
pale kisimani. Mtemi anauliza kamawamewatangazia watu kuhusu kanuni mpya ya
kuteka maji kisima cha Mkuyuni kuwa ni siku tatu kwa wiki.
Dhuluma Na Mateso
Askari 11 anaeleza jinsi walijaribu kumgeuza
mhutumiwa Fulani aache kuwa jiwe awe binadamu.Walimng’oa kucha za mkono na za
miguu, walimgeuza kuwa popo na baadaye walifika katikati ya miguu yake na
kupiga kambi hapo.badaye walimuua na kumzika msituni.uk 43
Mwelusi anafungwa gerezani kama hakuna kesi na hajahukumiwa.Batuanapomtemebela
baada ya kumshawishi akiri kutochochea Wanabutangi na kushindwa anawaagiza
Askari wazidi kumchapa na kumtesa.uk 29
Katika uk 30 Mwelusi anasema anachomwa na mikuki mia
moja na anaelezwa kama anayeumia.Hii ni kutokana na kichapo
anachopata kutoka kwa Askari.
Uk49 Andua anasema kuwa hakupigana alipigwa na ndia
sababu ako na jeraha upande mmoja wa uso wake.Anasema kuwa ni Ni Askari
waliwapiga kule kisima cha Mkuyuni baada ya wao kwenda kuteka maji.
Askari wa Butangi kulingana na Tanya si wa kulinda
mbali ni wa kuleta mateso na kuwachapa Wana butnagi. Tanya anasema kuwa juzi
walimngoa motto wa Chendeke meno.
Uk 24 Mweke na Talui wanapokuja kuzungumza na
Mwelusi wanafanya hivyo kwa makofi na mateka.Mwelusi anasema kuwa taya zake
zinawaka moto.
Batu anajaribu kuukinga uongozi wa Bokono na
amamuomba mwelusi kuacha uchochezi na kuomba msamaha.Mwelusi anapokataa kukiri
kwamba anatumiwa na majirani ili kuchafua Butangi. Anapotataa Batu anamwambia
kuwa amepotoshwa . Batu anatoa ishara kwa Askari na kuondoka. Yeye anawpa
ruhusa Askari wamtese mwelusi badala ya kumlinda.uk 36
Ubinafsi
Tunauona ubinafsi wa Gege .Uk wa 95 Gege anamuua
Mwelusi nduguye ili apate kuozwa Alida bintiye Mtemi. Uk 17 anamuambia Mwelusi
ajali maisha yake aachane na jamii. Gege hajali maisha ya wnabutangi wengine
anajijali yeye mwenyewe.
Uk 89 Kaloo anamtuma zigu kwa Bokono amshukuru kwa
ajili ya kazi aliyoamuru mototo wake apewe.kaloo pia hajali juu ya
Butangi yeye anataka awe na uhusiano na Bokono ili apate mali zaidi.
Gege hajaenda kumtizama nduguye, Mwelusi kule gerezani.Gege anwambia
mamayake asimzomee anapoulizwa.Anaendelea kutengeneza ala na kusema kuwa
wasichana watamtambua .Hivyo anajali sana wasichana kuliko nduguye.uk43
Ukombozi
Mwelusi,Atega.Andua,Kame na Askari 1 ni baadhi
ya wanamapinduzi katka Butangi.
Watu hawa wanapinga utawala wa Mtemi Bokono na
vibaraka wake.
Wakati Mwelusi amefungwa gerezani Atega anamletea
mkate wa wishwa ukiwa na tupa ambayo anatumia kukata minyororo na kujikomboa.
Baadaye umati wa watu wanakuja na kumsaidia kufungua gereza na kujikomboa.uk 59
Kwa Uongozi wa Mwelusi wanaendelea kutetea
haki zao.Mfano Andua anaenda kisimani kuteka maji.
Hata baada ya mwelusi kuuliwa na Gege wanamapinduzi
hawa wanaendelea na harakati zao za ukombozi. Uk 105
Kitabu kinaisha kama Bokono,Batu,Zigu , Mweke na
Gege wamefungwa kamba baada ya kufumaniwa na Waandamanaji.Hivyo wanaukombozi
wanafaulu kukomboa Butangi kutokana na utawala Mbaya.
Mwelusi anadaiwa kuwa yeye ndiye kiongozi wa
kundi la kabakaba. Anahusika na shughuli za ukombozi.Ni yeye kiongozi
wa kundi hili la wanamapinduzi.
Usaliti
Gege anamsaliti kakake, Mwelusi kwa Kumuua
pale Kisimani. Uk 95 Gege anamdanganya Mwelusi kuwa ametumwa na mama yao Tanya
huku akilia , ni ujumbe muhimu ambazo babayao alimwachia. Wanaenda chemba
na Gege anamuua.
Viongozi wa Butangi ikiwemo Batu na Zigu
wanawasaliti kwa kuwanyima haki zao na kuwatesa.
Utu
Kame Askari 1 ni wenye utu wanamtetea Mwelusi.
Uk 60 wakati Batu na zigu wanataka kumuua Mwelusi
Kama anasema wamuachiliea kwa kuwa hana makosa yoyote.
Uk 35 Tanya anapowaomba Askari kumwona mwanawe
Askari 11 na 111 wanamkazata. Askari 1 anamuhurumia Tanya na kuwaomba wenzake
wamkubalie mama huyo kumwona mwanawe.
Hawa wawili paoja na wengine kama vile Azena na
Atega ni wenye utu miongoni mwa wanabutangi wengi ambao wana unyama kama vile
Batu.
Askari wanapanga kula chakula cha mfungwa lakini
Askari 1 anawakataza na kuwaomba wampe mfunwa chakula chake.uk 37
Unafiki
Uk 25 Mweke na Talui wanamhadithia Gege jinsi harusi
yake na Alida itakavyokuwa. Wanamwambia Gege amuue Nduguye Mwelusi na atapewa
mali pamoja na kuoa mtotot wa Mtemi Bokono.
Wakati Gege anaenda kudai malipo yake Baada ya
kumuua Mwelusi ndio anagundua kuwa alidanganywa.Talui na Mweke ni
wanafiki walijua kuwa wanamdanganya Gege ili awasidie tu kumumaliza Mwelusi.
Batu anapomtemebelea Mwelusi gerezani anamwambi a
kuwa ni rafiki yake na kumuomba ajiunge naye katika kuitumikia Butnangi.Huu ni
unafiki kwani kabla ya hapo alipokuwa kwenye mkutano na Zigu na Kame alpanga
jinsi watakavyo muua.
Uk 79 Batu anapomtembelea Tanya anamwita
rafiki yake tangu ujana wao.huuni unafiki kwani Batu yuko pale kumtafuta
Mwelusi.
Baada ya kumuahidi Tanya kuwa watampa Mwelusi chakula
Askari wanakula chakula hiki na Kumuomba askari 1 ampelekee rafiki yake mkate
wa wishwa. Uk 58. Huu ni unafiki.
Uchochezi
Kabla mkutano uanze Mwelusi anafika pale na
kudai kuwa anapita.Hata hivyo nia yake wakiwa na Atega ni kuwachochea
watu wasuhudhurie mkutano wa Mtemi Bokono.Uk 1
Uk wa 9 Zigu anasema kuwa kuna fununu ya kuwa kuna
kijana anayechochea watu.Kijana huyu ni Mwelusi.
Uk 90 Zigu anamwambia Kaloo kwamba Bokono amekuwa
akimtaja mara kwa mara.Zigu ananchochea Kaloo aonane na Bokono na
kumpa shukrani yeye mwenye kwa kazi ambayo Bokono alamuru motto wa Kaloo apewe.
FALSAFA YA MWANDISHI
Mwandishi analenga kuzindua wananchi kuhusu utawala
mbaya.Anatetea haki za walionyanyaswa na kukandamizwa. Anashikila kuwa kuna
uwezo wa kujikomboa kutoka kwa uongozi mbaya .Hii ni kupitia kwa watu kuungana
na kuandama na kutetea haki zao na kubadilisha uongozi mbaya ,pamoja na
kuwafungaviongozi wabaya.
Falsafa ya Kithaka ni haki na hukumu kwa wenye
makosa.
NADHARIA
Mwandishi ametumia Nadharia kama vile Umaksi.Katika
Butangi wenye mali wananyanyasa wasio na mali.Kuna Ufeministi kwani
Atega ,Andua Tanya na Azena ni wahusika wa kike wanaoshiriki katika ukombozi.Kuna Uhalisia Kwani
matukio ni ya kawaida kam vile uongozi mbaya na kunyimwa haki katika maisha ya
kila siku. Kuna Utamaushi kwani wanabutangi wamekata tama.MfanoTanya
anamtaka Mwelusi aondoke Butangi
HITIMISHO
Mwandishi amefaulu kutumia mbinu na kutoa maudhui
kwa kutumia nadharia. Kithaka anatetea haki kwa wenye Kunyanyaswa na hukumu kwa
wenye makosa.Amewatumia wahusika wa kawaida kuutoa ujumbe wake.
Kuna udhaifu katika anwani kwani sio wahusika wote
wanaathiriwa na kifo kisimani.Kitabu kimeshughulikia zaidi ya kifo.
UHUSIANO KATI YA TAMTHILIA YA KIFO
KISIMANI NA UTENZI W A FUMO LIYONGO
Utenzi wa fumo liyongo unamhusu shujaa Liyongo
kutoka jamii ya waswahili.liyongo alishuhudiwa na jamii yake na makabila jirani
kama vile wagalla.
Hata hivyo mfalme wa pate(Daudi Mringwari)
alimchukia kwa kuhofu kuwa angemnyang’anya utawa wake.Hivyo alipanga
njama za kumwangamiza liyong.Akamtia gerezani alikolindwa na Askari wake.Akiwa gerezani,
aliletewa mkate wa wishwa uliotiwa tupa.Aliitumia tupa hii kukata minyororo
kasha akotoroka.
Mfalme wa pate hakukata tama.Alimshawishi mwanawe
Liyongo kumuua babake na kumwahidi kumwoza bintiye.Liyongo akauliwa na mwanawe
kwa kumfuma msumari wa shaba kitovuni.Liyongo alifia kisimani na kuwatisha watu
wasichote maji kwa siku kadhaa.
Utenzi huu kwa kiasi kikubwa unahusiana na tamthilia
ya Kifo Kisimani, inayomhusu Mwelusi anayepinga utawala dhalimu wa Mtemi
Bokono. Anachukiwa na Bokono pamoja na vibaraka wake kwa hofu kuwa atauangusha
utawala huo.Anatiwa gerezani lakini anatoroka baada ya kukata minyororo kwa
tupa iliyotiwa ndani ya mkate wa wishwa alioletewa na Atega. Bokono anamtumia
nduguye Mwelusi, Gege kumuua kwa kumdunga kisu pale kisimani. Gege
vilevile anaahidiwa na Mweke wakiwa na Talui kuwa ataozwa bintiye mtemi.Alida.
Hata hivyo kuna tofauti nyingi kati ya tungo hizi
mbili. Fumo Liyongo ni mhusika wa kihistoria, aliishi baina ya karne 15 na
16.Mwelusi naye ni mhusika wa kubuni.Fumo alikuwa na sifa za kiajabu
kama vile nguvu zilizokithiri, mpiganaji hodari aliyeshinda vita vingi, ukubwa uliopita
kiasi na uwezo wa kutambua mabo kabla hayajiri.Mwelusi hana sifa kaa hizi
zinazomtambuliasha kama mhusika wa kipekee.Vita anavyopigana si vya
silaha bali anapinga dhuluma na mateso kwa Wanabutangi.
MAREJELEO.
- Kithaka
wa Mberia, (2001) Kifo Kisimani, Marimba Publications limited,
Nairobi Kenya.
- Rocha
M.Chimera, (1998) Kiswahili; Past, Present and Future Horizons,Nairobi
University Press,.Nairobi.
Visit our website and leave your comment : https://freekcserevisionpapers.blogspot.com
ALSO OTHER BOOKS AVAILABLE
1. mwongozo wa Mwenda wazimu by Mbatiah
2. mwongozo wa Siku Njema by ken walibora
3. mwongozo kifo kisimani
+more dOWNLOAD APP FOR FREE'BRILLIANT LEARNERS'……………………………………………………………………………………………….
Subscribe to:
Posts (Atom)
-
TOFAUTI YA FONOLOJIA NA FONETIKI YA KISWAHILI FONOLOJIA NA FONETIKI YA KISWAHILI FONOLOJIA YA KISWAHILI UTANGULIZI NA USULI WA TAA...
-
kenyatta university MWONGOZO WA TAMTHILIA YA KIFO KISIMANI BY KITHAKA... -
MWONGOZO WA KIGOGO MTIRIRIKO; ONYESHO LA KWANZA. 1. TENDO LA KWANZA . Ni katika karakana ya soko la Chapakazi,Sudi, Boza n...